Jak kształtować motywację wewnętrzną dziecka?
Motywacja to gotowość do podjęcia działania. O motywacji wewnętrznej mówimy wtedy jeśli to działanie nie wynika z chęci zdobycia zewnętrznych nagród, ale z chęci poznawania czegoś nowego, poszerzania wiedzy, rozwijania swojego potencjału. Motywacja wewnętrzna nie wymaga dyscyplinowania i napominania. Sprawia, że dziecko podejmuje aktywność, ponieważ dostrzega sens swego działania. Robi coś bo chce, bo jest to dla niego ważne, intrygujące, ciekawe. Jej siłą napędową jest adekwatna samoocena, czyli świadomość własnych możliwości i poczucie sprawstwa.
Funkcjonowanie dziecka w dużej mierze zależy od warunków jakie stworzą mu dorośli. Ich postawy i działania determinują zachowania dzieci. Kształtowanie motywacji wewnętrznej u dziecka jest procesem, nie dzieje się tu i teraz, ale rozwija się w dziecku stopniowo poprzez świadome działania dorosłych.
- Spróbuj zaciekawić dziecko tematem, który sprawia mu trudność, zamiast dawać mu nagrody czy kary.
- Dawaj mu konstruktywne informacje zwrotne, mówiące o tym, że widzisz jego starania, zaangażowanie. Właściwe komplementowanie dziecka wzmacnia jego motywację wewnętrzną. Większą moc mają informacje konkretne odnoszące się do wykonanej przez dziecko pracy i wysiłku jakie w nią włożyło, niż zwykłe „super”. Opisz zatem to co widzisz i jakie to budzi w Tobie emocje „ Użyłaś wielu kolorów, żeby narysować ten jesienny obraz, widzę, że z drzew spadają czerwone i żółte liście. Gdy patrzę na Twój rysunek czuję się jakbym rzeczywiście była w parku jesienią. Podoba mi się to” lub „Podoba mi się sposób w jaki zaplanowałeś swoją pracę, najpierw posegregowałeś klocki kolorami a potem włożyłeś je do odpowiednich szuflad”. Takie konkretne informacje zwrotne pozwalają dziecku uświadomić sobie strategie dochodzenia do celu i zwiększają jego świadomość przebiegu procesu tworzenia.
- Buduj adekwatną samoocenę dziecka poprzez stwarzanie mu możliwości robienia czegoś samemu, nawet ryzykując porażkę czy nieumiejętne wykonanie czynności. Działanie, własne błędy, porażki, sukcesy zwiększają wiedzę dziecka o sobie samym – o tym co potrafi, a czego jeszcze nie, jakie są jego możliwości i ograniczenia. Wpływają też na poczucie sprawczości – czyli przekonanie, że ma wpływ na to co się dzieje i może sobie poradzić z różnymi wyzwaniami.
- Dbaj o dobrą, wspierającą relację z dzieckiem – dziecko; jak każdy człowiek, ma silną potrzebę przynależności i bycia zauważonym. Pozwól mu zatem wyrażać swoje opinie na różne tematy, bierz pod uwagę jego zdanie, pytaj o emocje, przeżycia, opinie, pozwól samemu szukać rozwiązań. Wspólnie praktykujcie reguły i zasady zachowania, bo przecież dzieci uczą się przez naśladowanie ważnych dorosłych. Dziecko mające poczucie bezpieczeństwa i akceptacji kształtuje adekwatną samoocenę i bardziej jest skłonne podejmować aktywności wynikające z motywacji wewnętrznej. Motywacja wewnętrzna dziecka może rozwijać się tylko wtedy gdy zaspokojone są jego podstawowe potrzeby!
- Nie dawaj dziecku rad ale zachęcaj do szukania rozwiązań. Jeśli słyszysz, że dziecko jest zniechęcone, mówi, że nie chce, nie umie, nie potrafi, to jest głupie albo ono samo jest głupie – weź głęboki oddech. Zaakceptuj jego emocje. Pomyśl co się za nimi kryje – może jest zmęczone i potrzebuje odpoczynku, może jest głodne, potrzebuje pomocy osoby dorosłej itp. Buduj jego motywację wewnętrzną poprzez zadawanie otwartych pytań pełnych troski i ciekawości „Co udało ci się już zrobić?”, “Co jeszcze ci zostało do zrobienia?”, „Gdzie możesz poszukać pomocy?” “Kogo możesz poprosić o pomoc?”, “Jak inaczej można podejść do tego zagadnienia?”, „Czego teraz potrzebujesz najbardziej?”, “Czego potrzebujesz, żeby ci się lepiej pracowało?”. Takie pytania skłaniają dziecko do wzięcia odpowiedzialności za poszukiwanie rozwiązań. Jeśli pomysł wyjdzie od dziecka będzie ono bardziej skłonne go zrealizować niż gdyby został narzucony przez rodzica.
- Nie porównuj dziecka z innymi i nie nadawaj mu etykiet (także pozytywnych), nie zwiększają one w dziecku motywacji wewnętrznej. Zamiast „Kasia uczyła się dłużej niż ty, dlatego dostała piątkę” zapytaj dziecko „Czy jesteś zadowolony z efektów swojej pracy? Jak myślisz co mógłbyś zmienić/poprawić następnym razem? Masz pomysł jak to zrobić?”. Nie mów dziecku „Jesteś takim inteligentnym dzieckiem”, raczej doceń jego działanie, wkład pracy, opisz to co widzisz w konkretnej sytuacji „widzę, że wiele godzin spędziłeś nad tą pracą z języka polskiego, imponuje mi Twoje zaangażowanie. Masz dużą wiedzę o kulturze średniowiecznej i potrafiłeś to przelać na papier. Brawo”. Porównania mogą sprawić, że dziecko będzie się wycofywać (inni są lepsi), a słysząc etykiety może brać dodatkową odpowiedzialność za przypisaną mu rolę (nie może zawieść rodziców, którzy uważają, że jest inteligentny).
- Pokazuj dziecku, że błędy to element rozwoju, ważne doświadczenie i każdy ma do nich prawo. Nie jest to ciężar do udźwignięcia ale jedno ze źródeł wiedzy i okazja do nauki czegoś nowego.
- Dbaj o własny rozwój, pielęgnuj pasje, zainteresowania, pokazuj swoją postawą, że to co mówisz jest tożsame z tym co robisz, pamiętając, że dzieci uczą się poprzez to co widzą, że robimy.
Opracowała I. Beger- Smurzyńska